در ستودن یک همیشه پرسشگر

دکتر حسام‌‌الدین آشنا از اساتید نام آشنای علوم ارتباطات و دانشگاه امام صادق(ع) در مراسم تجلیل از دکتر مهدی محسنیان‌راد که همزمان با هفتمین همایش روابط عمومی الکترونیک برگزار شد طی سخنانی دکتر مهدی محسنیان‌راد را دارای تحقیقات ملی و بین‌المللی در نوزده حوزه تخصصی ارتباطات دانست که متن کامل این سخنان در پی ‌می‌آید.

بسم الله الرحمن الرحیم

در ستودن یک همیشه پرسشگر

دکتر مهدی محسنیان راد که این مجلس والا در گرامیداشت چهار دهه تلاش آموزشی ، پژوهشی و نگارشی ایشان برپا شده مستغنی از مجاملات معمول در جامعه و مجامع علمی و شبه علمی است.

در محل خود روشن شده است که پاسداشت عالمان و پژوهندگان نه فقط به تحفه و تعارف بلکه در درک یافته‌ها و پیگیری دغدغه‌هاست. پس مناسب است لختی در محضر این فرزانه فروزنده به مرور برخی دستاوردهای پرسش برانگیز ایشان بپردازم.

ربع قرن پیش از این به مثابه شاگردی خوشه چین ولی نه چندان سخت کوش با ایشان مواجه شدم و اینک سال‌هاست که از دور و نزدیک به تماشا و ستایش کوشش‌های پیگیرانه ایشان در خلق دانش و بینش ایرانی در حوزه فرهنگ و ارتباطات کشورم نشسته‌ام.

اگر چه دکتر محسنیان راد در عرصه آموزش، در همه دانشگاه‌های مطرح کشور جایگاهی صدر نشین دارد اما او در نهایت همکاری مستمر با دانشگاه امام صادق علیه السلام را پذیرفت و به این ترتیب به نسلی از دانش پژوهان انقلابی مجال شکوفا شدن بخشید؛ نسلی که نه با طرد و انکار بلکه با فهم و اقبال به دنبال آرمانشهر فرهنگی و ارتباطی خود بود. او نیز سخت گیرانه به میدان آمد تا تغییر را در خود و دیگران تجربه کند.

او در عرصه پژوهش و نگارش دارای تحقیقات ملی و بین‌المللی در نوزده حوزه تخصصی ارتباطات است‌. این وسعت و عمق نه از سر کاغذ سیاه کنی و بساز و بفروشی بلکه با دغدغه‌های فکری و روش‌های معتبر علمی در هر سه عرصه پژوهش‌های بنیادی، راهبردی و کاربردی فراهم آمده است.

پژوهش‌های ارتباطی درباره انقلاب اسلامی ایران نادر و بسیار کمیاب است. مطالعات میدانی محسنیان در باره نبرد رسانه‌های مردمی (دیوار نوشته‌ها) و نوین (مطبوعات، سینما، تلویزیون) در آن روزهای پر التهاب بسیار اصیل تر از آثار نام آورانی است که از دور دستی بر آتش داشته‌اند و با تکیه بر نقلیات نظریه پردازی کرده‌اند. سه دهه پیش زبان و ذهن روشنفکرانه را به چالش کشید مطالعه خوانش پذیری نشریات حزب توده بهانه‌ای بود تا معلوم شود فاصله زبان مردم با این زبان نتراشیده چقدر خراشیده است. کمی بعد تحول فهم مردم از اصطلاحات انقلابی را به رخ کشید و بی‌محابا نشان داد واژه طاغوتی چگونه تنها با گذشت چند سال از انقلاب از فحشی تمام عیار به تلمیحی نمکین برای ثروتمندی و قدرتمندی تبدیل شده است.

زمستان 1369- تلویزیون در آستانه انقلاب اسلامی: بررسی تلویزیون در سه دوره (شهریور 1357 تا تیر 1358). با همکاری هوشنگ عباس زاده. مجله رسانه. سال 1 شماره 2. صص 54-65
زمستان 1369- بررسی دیوار نوشته‌های دوران انقلاب. مجله رسانه، سال 1 شماره 4، صص32- 33
بهار 1372- سینمای ایران در آستانه انقلاب اسلامی. مجله رسانه، سال 4 شماره 1، صص26-36
انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها (مقایسه انقلاب اسلامی و مشروطیت) (1375) تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
فروردین 1359- بررسی میزان آگاهی مردم در باره معنی واژه‌های دوران انقلاب اسلامی. گزارش تحقیقات ارتباطات اجتماعی، شماره اول. مرکز تحقیقات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی

محسنیان اصالتا پژوهشگر روش پژوهش است. سال‌ها روش تحلیل محتوا را تدریس کرده است؛ در پژوهش کتابخانه‌ای کم نظیر است و تحقیقات میدانی و حتی آزمایشگاهی را به خوبی اجرا می‌کند در سال‌های اخیر به تحلیل‌های کیفی و نشانه شناختی هم روی آورده است. آخرین دستاورد او در زمینه روش پژوهش نرم افزار و کتاب آموزشی روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی است که همه این روش‌ها را پیاده سازی می‌کند. این نرم افزار هدیه عمر یک پژوهشگر مسئول به جامعه علمی ولی غافل است. در جای دیگر گفته‌ام که نهضت نرم افزاری در علوم انسانی بدون نرم افزارهای بومی مانند اتومومبیل سازی بومی بدون موتور ملی است.

کتاب راهنمای نرم افزار MRP: بسته تحقیقاتی چند رشته‌ای (Multidisciplinary Research Package ) همراه با لوح فشرده نرم افزار. انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی (1390)
1390: ارائه مقاله در اولین کنفرانس بین‌المللی اندیشه‌های نوین در پژوهش و آموزش. با عنوان نقش نرم افزارهای پژوهشی برای افزایش سطح علمی طرح‌های پژوهشی کمی، کیفی و مختلط - تهران: دانشگاه الزهرا

3. نظریه‌های فرهنگ و ارتباطات

محسنیان تاریخ نوردی ارتباطی، باستانشناسی فرهنگی و کاشف کهکشان دارمانی، طراح مدل منبع معنی، نظریه پرداز بازار پیام و مخاطب پنداری است. شاید او را بتوان از معدود نظریه پردازان معاصر ایرانی در باره ارتباطات انسانی به معنی الاعم و ارتباطات ایرانی به معنی الاخص به شمار آورد.« از این تعبیر نترسید مگر دیگر نظریه پردازان چه کرده‌اند.»

ایران در چهار کهکشان ارتباطی: سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران از آغاز تا امروز. سه جلد. (1384) تهران: انتشارات سروش
• ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران. تهران: پژوهشگاه اسناد و مدارک علمی ایران. وزارت علوم. تهران: نشر چاپار+ انتشارات پژوهشگاه اسناد و مدارک علمی ایران (1387)
زمستان 1388 (تاریخ انتشار) هنجارهای ارتباطی در ضرب المثل‌ها و یازده قرن اشعار فارسی. مجله علمی پژوهشی جامعه شناسی ایران. دوره هشتم، شماره 3، نوبت پاییز 1386
• بهار 1390(تاریخ انتشار) مخاطبان منفعل یا افراد گزینشگر آن سوی رسانه‌ها؟ کنکاشی تطبیقی در متون و نظریه‌های ارتباطی. فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات فرهنگی. سال چهارم، شماره اول. با همکاری دکتر امیر عبدالله سپنجی.
• زمستان 1387- آسیب شناسی مخاطب پنداری در ایران،در حوزه رسانه‌ها، جهانی شدن و عصر پس از دهکده جهانی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

4. آموزش ارتباطات و ارتباطات آموزشی

سابقه تدریس دکتر محسنیان طولانی است ولی عناوین تدریس ایشان کمتر از بسیاری مدرسان فعلی است. همین ویژگی به او امکان داده هم به تدریس خود مسلط باشد و هم در حوزه ارتباطات آموزشی و آموزش ارتباطات به تامل و پژوهش بپردازد. مشارکت او در طراحی رشته‌های دانشگاه علامه و امام صادق علیه السلام مهارت‌های برنامه ریزی آموزشی او را دوچندان کرده است. سه کتاب او ماخذ اصلی دروس دانشگاهی است و کتاب ارتباطات انسانی را برای انتشارات سمت در دست تالیف دارد.

بررسی درباره دانشجو و کتابخانه (1351) با دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
بررسی درباره شیوه آموزشی استادان (1351) با دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
مأخذهای درسی دانشجویان (1351) با دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
سنجش افکار دانشجویان درباره مسایل آموزشی و اداری (1350) با دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
تحقیق و بررسی در باره دانشجویان (1347) با مؤسسه عالی علوم ارتباطات اجتماعی
بررسی شرکت کنندگان در امتحانات مسابقه ورودی مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی (1347) با مؤسسه عالی مطبوعات و روابط عمومی

روش‌های مصاحبه خبری چاپ اول 1372 (چاپ هشتم1387 ). تهران: انتشارات مرکزمطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
تحلیل محتوای چهل سال متون آموزش روزنامه نگاری (1377) تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
• روزنامه‌نگاران ایران و آموزش روزنامه نگاری در ایران (1373) تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
• (1374) (1995) ارائه مقاله در کنفرانس منطقه‌ای سال 1995 میلادی (18 تا 22 اوت سال 1995) انجمن بین‌المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) در شهر Portoroz اسلوانیا (27 تا 30 ژوئن 1995) مشترک با آقای اردشیر انتظاری چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان: آموزش ارتباطات راه دور در کشورهای در حال توسعه

Telecommunications Education in Developing Countries

اسفند 1381- مسایل و کاستی‌های کتب تألیفی در حوزه علوم ارتباطی.(میزگرد) کتاب ماه علوم اجتماعی. ویژه نامه جامعه شناسی ارتباطات. شماره 65 و66.صص 4- 15
بهار 1373- یکصد و پنجاه سال روزنامه‌نگاری، 28 کتاب و جزوه آموزشی. مجله رسانه، ویژه نامه آموزش. شماره 1، صص172 - 185

5. ارتباطات انسانی

محسنیان رساله کارشناسی ارشد خود را به ارائه یک تعریف و طراحی یک مدل از ارتباطات انسانی اختصاص داد و در سالیان بعد با تکمیل مطالعات و انجام پژوهش‌های بین رشته‌ای متعدد با روش‌های متنوع به تالیف کتاب ارتباط شناسی پرداخت تا برای ارتباطات هویتی مستقل از روان شناسی و جامعه شناسی در ایران خلق کند. استقبال از این کتاب چنان بوده است که هنوز هم پس ازهشت چاپ کهنه نشده است.

ارتباطات انسانی (1356) تهران: انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
ارتباط شناسی: ارتباطات انسانی (میان فردی، گروهی و جمعی) چاپ اول: 1369 (چاپ هشتم 1387) تهران: انتشارات سروش.

Communicology: An Innovative Definition and Model for the Communication Process. Communications. The European Journal of Communication. Vol. 18. 3/1993

6. ارتباطات و توسعه

محسنیان همواره توسعه و تجدد را با نگاهی انتقادی نگریسته و در این میان بیش از همه با دانیل لرنر سر شاخ شده است او تحت تاثیر مولانا، تهرانیان و معتمد‌نژاد هم نظریه لرنر را نقد کرد و هم الگوی توسعه ارتباطی انقلابی را که توسط جهاد سازندگی دنبال می شد معرفی، بررسی و آسیب شناسی کرد.

• ارتباط جمعی و توسعه روستائی(1375) تهران: مدیریت مطالعات و بررسیهای وزارت جهاد سازندگی
پاییز 1381- آسیب شناسی تحولات جهان رسانه ها در توسعه فرهنگ ملی. فرهنگ عمومی فصلنامه فرهنگی اجتماعی. شماره 32. صص 10- 17

7. کتابشناسی ارتباطات

توانمندی در پژوهش‌های کتابخانه‌ای نیازمند دسترسی به کتابشناسی‌های تفصیلی است. محسنیان در فقدان چنین کتابشناسی‌هایی دست به کار انتشار یادداشت‌های کتابشناختی شخصی خود شد و راه انتشار کتابشناسی‌های تفصیلی و تخصصی در زمینه ارتباطات را گشود.

زمستان 1371- فهرست سفرنامه‌های ترجمه شده بیگانگان به زبان فارسی. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. شماره 3و 4 صص 309- 359
فهرستگان ارتباطات - توصیفی، موضوعی باهمکاری مهرداد نیکنام.(1373) تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها

8. ارتباطات بین‌المللی

محسنیان از پیشگامان مطالعه جریان بین‌المللی اخبار و برنامه‌های تلویزیونی در ایران است. او اولین پژوهش نظام مند در مورد جنبه‌های محتوایی و به خصوص دریافت مخاطبان را با مطالعه سریال اوشین و ارائه اصطلاح "اوشینیسم" انجام داد؛ پدیده‌ای که مطالعه آن سر در گمی سیاستگذاران رسانه های رسمی را در باب استقبال عظیم مردمی از سریال‌های ماهواره‌ای کاهش خواهد داد.

(1369) (1990): ارائه مقاله در کنفرانس منطقه‌ای سال 1990 میلادی (26 تا 31 اوت سال 1990) انجمن بین‌المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) در شهرBled یوگسلاوی. مشترک با دکتر حمید مولانا، چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان: برنامه‌های تلویزیونی ژاپنی در تلویزیون ایران: مطالعه جریان بین‌المللی اطلاعات

Japanese Programs on Iranian Television: A Study in International Flow of Information,Handbook of Mass Media in the Middle East ـ A Comprehensive Handbook. Edited By: Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana. (1994) Indiana: Green Wood Press
Triumph of the Image. The Media War in the Persian Gulf A Global Perspective. Edited by: Hamid Mowlana, George Gerbner and Herbert I. Schiller (1992). San Francisco: Westview Press
International Flow of Japanese Television Programs: The Oshin Phenomena. KEIO Communication Review No. 14. 1992

9. ارتباطات و جهانی شدن

درک و تشریح پیامدهای ارتباطی پدیده جهانی شدن دغدغه دانشمندان معاصر در دهه اخیر بوده است. محسنیان در پاسخ به این چالش ابتدا نظریه تداخل فرهنگی و سپس نظریه بازار پیام را با فرض گذار از دهکده جهانی ارائه و نوعی بازگشت به ادغام بازارهای رسانه‌ای خرد و کلان را پیش بینی کرد. این نظریه با استقبال مناسبی در محافل علمی مواجه شد چرا که از یک سو توان توضیح روندهای رو به رشدی چون شبکه‌های اجتماعی، خبرنگاری شهروندی و وبلاگ‌ها را دارد و از سوی دیگر به سیاست‌های رسانه‌ای متناسب با این فضای جدید می‌پردازد و با ارائه نظریه مخاطب پنداری ناکامی حاکمان رسانه‌های عقب مانده را در کسب رضایت مخاطبان (مشتریان / کاربران ) می‌نمایاند.

Globalization, Culture and Message Bazaar. Global Media. No.3. Fall 2004
العولمة، التداخل الثقافی و «منتدی الاعلان» Arabic Global Media Journal. Fev.2005
Pathology of Audience Phantasm in Media: Globalization and the Era of after Global Village. Global Media. Volume 8, Issue14. Spring 2010

(1387): ارائه مقاله در کنفرانس انجمن ارتباطات جهانی (GCA) در دانشگاه سلطان قابوس مسقط - عمان - 20 و 21 اکتبر 2008 با عنوان آسیب شناسی مخاطب پنداری در رسانه، جهانی شدن و عصر پس از دهکده جهانی در کشورهای در حال توسعه

Pathology of "Audience Phantasm" in Media: Globalization and the Era of After Global Village

(1382) (2003):ارائه مقاله در کنفرانس «جهانی شدن» در شهر تولدو(Toledo) اسپانیا (15 و 16 دسامبر2003) با عنوان جهانی شدن و بازار پیام Globalization, Culture and Message Bazaar
(1385) (2006): ارائه مقاله در اجلاس بین‌المللی سازمان جهانی تجارت و چالش‌های جهانی شدن در کشورهای مسلمان در دسامبر 2006 در تهران با عنوان چالش‌های کشورهای اسلامی در عصر پس از دهکده جهانی.

10. ارتباطات رایانه‌ای

محسنیان از سال‌ها پیش در درسنامه‌های خود به مقوله ارتباط انسان - ماشین توجه داشته است اما با گسترش فضاهای ارتباطی مجازی به ارتباطات انسانی به خصوص فردی و گروهی در فضای مجازی پرداخته است و از منظری بین فرهنگی به این پدیده توجه کرده است.

بهار 1375- بزرگراه‌های اطلاعاتی؛ خوش بینی‌ها و بدبینی‌ها. مجله رسانه، سال 7 شماره 1، صص13 -16ب
(1387) 2008: ارائه مقاله در کنگره جهانی IAMCR در استهکلم سوئد 20 تا 25 جولای 2008با عنوان گونه‌های کنش‌های ارتباطی در اتاق‌های گفتگوی اسلامی

Types of Communicative Actions in Islamic Chat-rooms

(1382): ارائه مقاله در کنفرانس بین المللی سینماگران آسیا - اقیانوسیه در شیراز، 23 اکتبر 2003، فن آوری‌های رقومی تولید فیلم و نقش آن در بازار پیام.

(1388) (2009) : ارائه مقاله در کنفرانس انجمن ارتباطات جهانی (GCA) در بنگلور هند 26 و 27 نوامبر 2009 با عنوان ساختار و کارکرد «شبکه اجتماعی» در کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای پیشرفته و تحولات ناشی از جهانی شدن در آن

The Structure of Social Networks in the Developing and Developed Countries and the Impact of Globalization. Global Media. Volume 8, Issue14. Spring 2009

11. روابط عمومی

محسنیان به عنوان یک دانش آموخته ارتباطات، مدیریت روابط عمومی را در بخش خصوصی و دولتی تجربه کرده و همواره با دغدغه کارآمدی و صداقت این دستگاه‌های وارداتی سر و کار داشته است. او از مدیریت هیاتی تا رسانه پنداری روابط عمومی را به نقد کشیده است.

Public Relation in Iran: From Persian Empire to Islamic Republic. International Public Relations Review. Vol. 19. No. 3. June 1997

تابستان 1389 (تاریخ انتشار) آسیب شناسی روابط عمومی در ایران. فصلنامه علمی - پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطایی. با همکاری دکتر اسماعیل قدیمی. شماره 47 - صص 75-125

تابستان 1386- مدیریت هیاتی در سازمان و تأثیر آن بر فعالیت واحد روابط عمومی. فصلنامه علمی ترویجی رسانه. سال هیجدهم. شماره 2-

تابستان 1378- روابط عمومی رسانه نیست.(گفتگو) فصلنامه تحقیقات روابط عمومی. سال اول، شماره 3، صص 6-9
1377- نگاه رسانه ای به روابط عمومی. ریشه بیماری همین جاست. (گفتگو) کتاب سال روابط عمومی. تهران: وزارت ارشاداسلامی. اداره کل تبلیغات. با مشارکت موسسه اطلاع رسانی رویداد رسانه

12. ارتباطات میان فرهنگی

حضور محسنیان در مجامع بین‌المللی اغلب با مطالعات ارتباطات میان فرهنگی همراه بوده است. او با مطالعه جهانگردی و برداشت سیاحان اروپایی از ایران و ایرانیان آغاز کرد ولی بعدها به ارتباطات میان فرهنگی اقوام ایرانی پرداخت و سپس به خصوص نگران هجمه‌ها، سوء تفاهم‌ها و تقابل‌های میان فرهنگی بین اسلام هراسان و مسلمانان شد.

زمستان 1379- تبادل فرهنگ‌ها، ضرورت‌ها و دور نماها.(میزگرد). فصلنامه مطالعات ملی.سال دوم، شماره 6، صص 11- 59
(1384) (2005): ارائه مقاله در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در نوامبر 2005 در تونس با عنوان بازار پیام و تداخل فرهنگی

Message Bazaar and Cultural Interference

(1381) (2002): ارائه مقاله در کنفرانس جهانی سال 2002 میلادی (17تا 20 جولای سال 2002) انجمن بین‌المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) در Barcelona اسپانیا. مشترک با آقای اردشیر انتظاری، چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان: جنبه‌های ارتباطات میان فرهنگی در کاریکاتورهای مربوط به ماجرای 11 سپتامبر درمطبوعات ایران

Intercultural Communication Aspects in Iranian Press Caricatures about September 11 the And the Related Event

پاییز 1384 - بازار پیام و آیندة ارتباطات میان فرهنگی: فصلنامه علمی - پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطایی. شماره 31 - صص 1- 39
بهار 1382 - ضرورت توجه به مقوله ارتباطات میان فرهنگی درجامعه ایران، به منظور مواجهه صحیح با تحولات جامعه اطلاعاتی. فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی رسانه.
زمستان 1381- یافته‌های ارتباطات میان فرهنگی در کاریکاتورهای مطبوعات ایران راجع به واقعه 11 سپتامبر و وقایع بعدی. فصلنامه دانشگاه امام صادق (ع) شماره 16
پاییز1366- سفر سیاحان به خراسان. مشکوت، فصلنامه بنیاد پژوهش های اسلامی. شماره 14ص 183 - 194
تابستان 1365- تحقیق در باره 800 سال سفر سیاحان به ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره اول، سال اول. صص 198- 214

13. مطالعات منطقه‌ای ارتباطات

محسنیان با طراحی درس ارتباطات جمعی در کشورهای اسلامی برای دوره دکتری فرهنگ و ارتباطات دست به پژوهشی پر دامنه در وضعیت سیاست‌ها و وضعیت رسانه‌ها در میان جمعیت‌های مسلمان زد و بعدها آن را در مقایسه با وضعیت رسانه‌ای پیروان ادیان دیگر ادامه داد. نتیجه این پژوهش ریشه یابی عقب افتادگی مسلمانان بود. همین پژوهش بود که او را درگیر تفکر در باره تفاوت اسلام و مسلمانان و لزوم توجه به منابع اولیه در مطالعه هنجارهای دینی ارتباطات کرد.

- (1383) (2004):ارائه مقاله در کنفرانس جهانی سال 2004 میلادی (25 تا 30 جولای سال 2004) انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) در شهر Porto Alegre برزیل با عنوان دسترسی مسلمانان به رسانه ها، در مقایسه با سایر جمعیت های دینی

Muslims' Media Access in Comparison with Other Religious Population

- (1382): ارائه مقاله در دومین سمینار میان منطقه‌ای کشورهای آسیای مرکزی - غربی و جامعه اطلاعاتی. در تهران، سپتامبر 2003 با عنوان « وضعیت برابری و تعادل در دسترسی به رسانه ها در میان پیروان ادیان.
- (1380) (2001): ارائه مقاله درکنفرانس منطقه ای سال 2001 میلادی (7 و 8 سپتامبر سال 2001) انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) در شهر Budapest مجارستان، چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان نقش مخاطب در رویکرد جوامع اسلامی به فن آوری های نوین ارتباطی - اطلاعاتی

The Role of the Audience in the Islamic Society's Approach Toward ICT

- (1379) (2000) ارائه مقاله در کنفرانس جهانی سال 2000 میلادی (17تا 20 جولای سال 2000) انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) درسنگاپور. چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان: طراحی یک مدل و پارامتر برای مقایسه های بین المللی وضعیت رسانه ها در کشورها

Designing a Model and Parameter for the Status of the Media for International Comparisons

- (1375) (1996): ارائه مقاله در کنفرانس جهانی سال 1996 میلادی (18 تا 22 اوت سال 1996) انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی (IMCR) درSydney استرالیا. مشترک با آقای اردشیر انتظاری، چاپ شده در کتاب چکیده مجموعه مقالات با عنوان:محتوای انتقادی مطبوعات ایران نسبت به سایر کشورها Critical Content of the Iranian Press Towards Other Countries.
زمستان 1382- وضعیت در حال گذار، فقدان نظریه هنجاری رسانه ای.(گزارشی از پژوهش در باره رسانه ها در کشورهای اسلامی). فصلنامه پژوهش و سنجش. سال 10، شماره 36.صص 169- 181
بهار 1383 - میزان دسترسی مسلمانان به رسانه‌ها در مقایسه با سایر ادیان. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطایی. شماره 25 - صص 43- 77
زمستان 1376- تحقیق در باره ارتباط جمعی در کشورهای اسلامی (گفتگو در باره). مجله رسانه، سال 4 شماره 2، صص122- 124
زمستان 1375- ارائه مدلی برای روزنامه نگاری در جوامع اسلامی. مجله رسانه، سال 7 شماره 2، صص70-77

14. فرهنگ و ارتباطات و دین

محسنیان از ابتدای فعالیت‌های علمی خود سنت گریز و دین ستیز نبود و با ظهور انقلاب اسلامی قدرت دین را در جنبش‌های اجتماعی باور کرد اما همواره از عوامفریبی به اسم دین نگران و نسبت به شناخت عمیق فرهنگ دینی در ابعاد تاریخی و عقیدتی حساس بود. عضویت در هیات علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات و تعامل با همکاران و دانشجویانی که به صورت رسمی تحصیلات دینی داشتند او را به انجام پژوهشهای متن محور راغب کرد. اینجا بود که ابزارهای تحلیلی خود را بکار گرفت و قران و تورات و انجیل را از منظر مطالعات بین فرهنگی مورد مقایسه قرار داد. نتایج این مطالعه که به تدریج منتشر می‌شود تحولی را از فهم فرهنگی و ارتباطی متون مقدس رقم خواهد زد.

خرداد 1359- کاوشی در اشعار پیشگوئی و علائم الظهور شاه نعمت‌اله ولی (با همکاری هوشنگ عباس زاده) گزارش تحقیقات ارتباطات
بهار 1376- (محرم 1418) الاعلام و التبلیغ. مجله الاسلمیه جامعه التوحید. السنه الخامسه عشره العدد 88
خرداد1376- ماهواره، اینترنت و رسالت حوزه ها.(گفتگو) فصلنامه فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اندیشه حوزه. صص 139- 153
تحلیل محتوای نشریات خارجی سازمان اندیشه اسلامی (1376) با مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
تحلیل محتوای عمقی و مقایسه‌ای سه کتاب مقدس (قرآن، انجیل و تورات) با حمایت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
تابستان 1390 (تاریخ انتشار) مخاطبان در متن در سه کتاب مقدس. فصلنامه علمی - پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطایی. با همکاری دکتر حسام الدین آشنا. شماره 53
تابستان 1385- ترویج دین از راه تحریک عاطفه در رسانه‌های معاصر. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال دوم، شماره 5. بهار و تابستان 1385
دی 1382- تبلیغات دینی و تحولات رسانه‌ای. (گفتگو) مجله پگاه حوزه. 6/10/1382، صص 22-24

ارائه مقاله در کنگره جهانی IAMCR در استهکلم سوئد 20 تا 25 جولای 2008با عنوان گونه‌های کنش‌های ارتباطی در اتاق‌های گفتگوی اسلامی /

Types of Communicative Actions in Islamic Chat-rooms(1387) 2008

15. سیاستگذاری ارتباطی

محسنیان در عرصه مطالعات سیاستگذاری ارتباطات و ارائه راهبردهای مناسب برای شرایط جدید بسیار کوشا ولی سرخورده است. اغلب مطالعات او در این عرصه اگرچه با بودجه نهادهای حکومتی انجام ولی با بی مهری و بی اعتنایی مواجه و رهسپار آرشیوهای محرمانه شده است. گفتگوهای انتقادی محسنیان در باره سیاست‌های مطبوعاتی و ماهواره‌ای و تلویزیونی اغلب گزارش غیر رسمی ولی صادقانه این پژوهشها به عموم مردم است.

آذر 1382- بازخوانی سیر تحولات تبلیغات بازرگانی در ایران. ایران در دو عصر. پاسخ به نیاز و تقلید. (گفتگو) مجله دانش تبلیغات. شماره دوم. صص 32-37 (ادامه در شماره سوم)
تابستان 1382- نقش مطبوعات در وفاق ملی. مجله رسانه، سال 10 شماره 3، صص 114- 115
شهریور 1373- آنتن های ماهواره ای در آسیا و واکنش دولتها. مجله مجلس و پژوهش. شماره 11، سال دوم. صص 15- 45
پاییز1381 - بررسی سیاست ماهواره ای کشورهای آسیایی: درس هایی برای مورد ایران. (گفتگو) مجله مجلس و پژوهش. شماره 30 و 31، سال نهم. صص 11-23
تابستان 1381- بازخوانی نخستین پژوهش ایرانی در باره برنامه‌های ماهواره‌ای تلویزیون در آسیا. پژوهش و سنجش. سال 9، شماره 30 و 31. صص 287- 323
تابستان 1376- طراحی مدل و پارامتری برای وضعیت رسانه‌ها در هر کشور. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) شماره 4 - صص 141- 129

جهت گیری و هنجارها نسبت به مطبوعات در گفته‌های دولتمردان ایران (1383) با مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
تابستان 1371- سانسور و خودسانسوری در ایران. مجله رسانه، سال 3 شماره 2، صص4-11
- وضعیت سبد مصرف رسانه هادر ایران (1375) با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- تلویزیون و ماهواره در ایران (1373) با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

16. ارتباطات سیاسی

اگر چه محسنیان خود زیر بار این تعبیر نمی رود که پژوهشگری جدی در حوزه ارتباطات سیاسی است اما مطالعات انتخاباتی او از عمیقترین، وسیعترین و مستمرترین اسناد تاریخی در باره چگونگی به کارگیری فنون ارتباطی در پیکارهای سیاسی است.او که از همان سال 59 درگیر مطالعه واقعیت تجربه دمکراسی در ایران شده بود با پژوهشی تلخ و عبرت آموز در سال 76 نشان داد از سیاهی رنگ عمامه تا ابهام جامعه مدنی هریک چه سهمی در رای آوری داشته است. او از یک سو ظهور گفتمان‌های اصلاح طلبی، راست جدید، مقاومت و ساختار شکن را در انتخابات مجلس در دوره‌های مختلف پیش بینی کرد و از سوی دیگر درباره معامله قدرت با ثروت و سوء استفاده از ارزش‌های والا برای کسب کرسی نمایندگی را در تبلیغات انتخاباتی هشدار داد.

فروردین 1359- هفت کاندید ریاست جمهوری در چهار روزنامه پرتیراژ تهران. (با همکاری هوشنگ عباس زاده) گزارش تحقیقات ارتباطات اجتماعی.شماره اول. مرکز تحقیقات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی

آذر 1359- پس فرست مناظره تلویزیونی. (با همکاری مهدی نیلگران) گزارش تحقیقات ارتباطات اجتماعی.شماره چهارم. مرکز تحقیقات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
بررسی انتخابات مجلس پنجم مجلس شورای اسلامی (1375) با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
افکار عمومی در اولین سال انتخاب هفتم (1377) با مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
علت ها در انتخاب هفتم (1376) با مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و دانشگاه امام صادق(ع). انتخاب هفتم در رسانه‌ها. (1377) با مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
تبلیغات سیاسی رسانه ها در انتخاب هشتم (1381) با مرکز پژوهش های استراتژیک وابسته به مصلحت نظام
زمستان 1381- تبلیغات سیاسی رسانه‌ها در انتخابات هشتم. فصلنامه راهبرد. نشریه مرکز تحقیقات استراتژیک. شماره 26. صص283- 385

17. مطالعات مطبوعات

کاوش در وضعیت، محتوا و جهت گیری‌های مطبوعات از دغدغه‌های دیرپای محسنیان بوده است. در این میان توان و شیوه انتقاد در مطبوعات و میزان انتقاد پذیری مسئولان سهم والایی در مطالعات مطبوعاتی او دارد. کشف خود سانسوری در رسانه گران مقدمه‌ای بود تا او به سوال بنیادین خود در ریشه های فرهنگی ارتباط برسد.

وضعیت انتقاددر مطبوعات ایران (1374) با مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها

تابستان 1377 - انتقاد در مطبوعات و وضعیت آن در ایران. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. شماره 10. صص 17 - 47